„Na jarenlang de Gazastrook te hebben gevolgd als freelance fotojournalist voor The New York Times, kreeg ik via een abrupt telefoontje te horen dat ze in de toekomst niet langer met mij zullen samenwerken”, tweet de Palestijnse Hosam Salem eerder deze maand. Salem blijkt op Facebook zelfmoordterroristen, verantwoordelijk voor een dodelijke aanslag in 2004 in de Israëlische havenstad Ashdod, te hebben verheerlijkt. Na zijn uitspraken op sociale media te hebben beoordeeld, besloot de Times de samenwerking met de fotograaf te beëindigen.

Het besluit van de Amerikaanse krant volgde op een publicatie van een Nederlander. Deze Akiva van Koningsveld werkt voor HonestReporting, een pro-Israëlische ngo die naar eigen zeggen ideologische vooroordelen in de journalistiek probeert te bestrijden en de waarheid probeert te waarborgen in de berichtgeving over Israël. Critici zien vooral een propagandaclub die met halve waarheden eenieder die kritisch op Israël is verdenkt van antisemitisme en verheerlijking van terrorisme.

Tijdens de meest recente opleving van het conflict, afgelopen zomer, tussen Israël en de radicale Palestijnse groepering Islamitische Jihad, onderzocht Van Koningsveld welke journalisten in de Gazastrook werkzaam waren. Het kostte hem naar eigen zeggen een kwartier om hun Facebookberichten te vinden en vervolgens zijn oordeel te vellen: „Die kunnen niet vertrouwd worden om correct te berichten over het Arabisch-Israëlisch conflict”, vertelt hij tegen NRC. Met een andere freelance journalist verbrak de Times eveneens de samenwerking nadat Van Koningsveld Hitler-verheerlijkende berichten van hem was tegengekomen.

Ook de Nederlandse journalist Nasrah Habiballah werd onlangs mikpunt van de site. Haar verleden werd in september, vlak nadat haar aanstelling als de nieuwe NOS-correspondent in Israël en Palestina bekend werd, door Van Koningsveld uitvoerig beschreven op de site; van haar studie in Palestina tot de afkomst van haar familie. Hij verweet haar partijdigheid, onder meer omdat ze in 2017 een bericht heeft gedeeld op Twitter dat critici als pro-Palestijns beschouwen en omdat ze voor een Palestijnse organisatie heeft gewerkt.

Volgens Sara Hirschhorn, hoogleraar Israëlstudies aan de Rutgers-universiteit in New Jersey, is het voor media ingewikkeld om te bepalen wie ze kunnen vertrouwen in dit conflict. Vooral in de Gazastrook maken media veel gebruik van lokale journalisten en zogenoemde fixers, mensen die bijvoorbeeld vervoer en interviews regelen, en die vooroordelen kunnen hebben waar media geen weet van hebben. „Tegenwoordig heb je niet zoveel tijd om op een professionele redactie iedereen te onderzoeken”, zegt Hirschhorn. En die tijd heeft HonestReporting wel.

De site probeert echter alleen eerlijke verslaggeving voor één kant te waarborgen, zegt Martijn de Rooi van The Rights Forum, een organisatie die opkomt voor de rechten van Palestijnen. „Je zult HonestReporting nooit iets horen zeggen over pro-Israëlische oproepen tot terrorisme. Als je een neutraal verhaal wil, dan hoef je niet bij Van Koningsveld te zijn. Bovendien hanteren ze de methode van ‘shooting the messenger’. Ze proberen de boodschapper uit te schakelen en ze gaan vooral niet in op de boodschap.” Van Koningsveld maakt er geen geheim van dat hij redacteur is bij een pro-Israëlische organisatie en tegenwicht wil bieden tegen wat hij ziet als anti-Israëlische sentimenten bij westerse media.

HonestReporting werkt samen met de Israëlische overheid. Zo zit de organisatie met vertegenwoordigers van de overheid in verschillende WhatsApp-groepen waarin informatie wordt uitgewisseld. Zit dat de geloofwaardigheid van deze ngo niet in de weg? Volgens Van Koningsveld voldoen de publicaties van HonestReporting aan de hoogste journalistieke kwaliteitseisen. „Om ons doel te bereiken, onderhouden wij tevens een constante dialoog met journalisten, ngo’s en overheden.”

Terrorisme of verzet

De Rooi benadrukt dat een aantal socialemediaberichten die Van Koningsveld oprakelde inderdaad aanstootgevend zijn. Zo schreef fixer en producer Fady Hanona op Facebook er voorstander van te zijn Joden „te doden en te verbranden zoals Hitler deed”. Daarop verbraken onder meer The New York Times, The Guardian en de BBC de samenwerking met hem. Met een derde door HonestReporting beschuldigde journalist, de regisseur Soliman Hijjy, besloot The New York Times na een analyse van zijn socialemediaberichten niet de banden te verbreken.

Wie een kijkje neemt op de website van HonestReporting ziet zogeheten ‘nieuwskritieken’. Die zijn vooral gericht tegen Engelstalige westerse media. Het merendeel bestaat uit kritiek op de in hun ogen pro-Palestijnse inhoud van het nieuws. Lezers worden opgeroepen om voorbeelden van anti-Israëlische vooroordelen in de media te delen.

Ook het socialemedia-verleden van journalisten wordt uitgediept. Van Koningsveld: „Iedere journalist heeft een mening, en er zijn een heleboel Palestijnse journalisten die correct verslag doen voor buitenlandse en Arabische media, maar wanneer het gaat over het verheerlijken van Adolf Hitler en het goedpraten van terroristische aanslagen, dan gaat iemand een rode lijn over.”

De Rooi ziet een organisatie die snel met woorden als ‘antisemitisme’ en ‘terrorisme’ smijt. „Wat Van Koningsveld als terrorisme verkettert, is voor de doorsnee Palestijn legitiem verzet tegen de bezetter.”

De vraag is of de ogenschijnlijke neutrale naam HonestReporting het werk van de ngo dekt. Hirschhorn: „HonestReporting kiest duidelijk een kant, maar de titel van de organisatie suggereert misschien dat ze een bredere blik hebben.” Van Koningsveld verwijst naar meerdere Palestijnse organisaties die een vergelijkbare methodiek hanteren.

Ook hoogleraar Hirschhorn ziet een breed scala aan ngo’s die de berichtgeving willen controleren. „Ik denk dat niemand tevreden is met de berichtgeving over het Israëlisch-Palestijnse conflict.” Maar in algemene zin zijn mediawaakhonden goed voor de democratie, vindt zij. „Ik denk dat er geen discussie bestaat of persvrijheid belangrijk is, maar tegelijkertijd denk ik dat kritiek op de pers ook belangrijk is.”