De wet die ultraorthodoxe Joden vrijstelt van de militaire dienstplicht is verlopen, wat betekent dat zij sinds maandag opgeroepen kunnen worden voor het Israëlische leger. Al jaren is het een doorn in het oog voor veel Israëli’s die wel dienstplichtig zijn, dat deze ultrareligieuze Israëli’s niet dienen in het leger. Ultraorthodoxe Joden mengen zich doorgaans liever niet met de seculiere wereld.

Op 7 oktober viel Hamas Israël binnen, Israël reageerde vervolgens met een militaire campagne in Gaza. 300.000 reservisten werden opgeroepen om Hamas te verslaan. Daar zaten weinig haredim tussen, maar kort daarna werd duidelijk dat enkelen wel wilden helpen.

In het begin van de oorlog hebben zich inderdaad ruim 2.000 ultraorthodoxe Joden gemeld bij de IDF (Israëlische strijdkrachten). Vanwege de grote animo, bedacht het leger een speciale basistraining. Ze kregen schiettrainingen en leerden over de commando’s in het leger.

Maar de waarheid was dat geen van de mannen bestemd was voor een trainingskamp in een van de gevechtseenheden van de IDF. Binnen een paar weken waren de meesten van hen terug in het normale leven. Ze zullen af en toe worden opgeroepen voor een lichte reservedienst in het Militaire Rabbinaatkorps, maar niet meer dan dat.

Onderzoeker Gilad Malach ziet niet de verandering waar vele Israëli’s zo op hoopten. „Haredim namen na de oorlog dienst in het leger, maar ze waren tussen dertig en veertig jaar oud. Hun diensttijd was vooral symbolisch. Bij de normale werving in december voor de hele dienst zagen we hetzelfde aantal als een jaar geleden.”

Ook de ultraorthodoxe Yonaton Behar van de Jeshiva Har Bracha in Jeruzalem blijft realistisch. „Persoonlijk denk ik dat er een kleine verandering zal zijn in het aantrekken van meer haredim, maar over het algemeen zal de situatie hetzelfde blijven”, zegt hij voor de vrijstelling was verlopen.

De ultraorthodoxen zijn naar verwachting een derde van de hele bevolking in 2065. Een orthodoxe vrouw krijgt gemiddeld ongeveer zeven kinderen, een seculiere vrouw twee. Het zorgt al jaren voor vrees bij Israëli’s die niet warm worden van meer religieuze inmenging in hun leven. Ook de Israëlische regering heeft orthodoxe invloed, waardoor een ommekeer nog niet lijkt te komen.

De laatste jaren nemen echter de positieve berichten over integratie van de ultraorthodoxe gemeenschap in de seculiere maatschappij toe. Orthodoxen gebruiken vaker internet, het geboortecijfer daalt langzaam en ze trouwen later. Maar de militaire dienstplicht blijft een taboe voor het grootste deel.

De in het zwart geklede mannen met hun hoge hoeden gingen zelfs de straat op uit protest. Begin maart blokkeerden honderden haredim nog urenlang een belangrijke snelweg nabij Bnei Brak, een orthodoxe stad naast Tel Aviv. Dit deden ze als protest tegen de groeiende eis om de vrijstelling op te heffen.

Opeenvolgende regeringen onder Netanyahu hebben moeite om consensus te bereiken over dit gevoelige onderwerp. De staat werd door het Hooggerechtshof in 2017 nog opgedragen een oplossing te vinden voor de militaire dienstplicht. De vrijstelling voor ultraorthodoxe Jeshiva-studenten zou ‘discriminerend en ongrondwettelijk’ zijn.

Een wet die de vrijstelling toestaat, liep in juni 2023 af, en een tijdelijke regeling om deze te verlengen liep eind maart af, waarna het leger niet meer bevoegd is om de dienstweigeraars vrijstelling te geven. Terwijl de coalitie probeert een nieuwe wet in te voeren die de vrijstelling verlengt, is de zaak steeds controversiëler geworden, gezien de oorlog in Gaza.

Toch lijkt in de gesloten gemeenschap zelf na de uitbraak van de oorlog wel iets te veranderen. Bijna 30 procent van het haredi-publiek steunt nu de dienstplicht, 20 punten hoger dan vóór de oorlog, volgens een opiniepeiling die in december werd gehouden door het Haredi Institute for Public Affairs.

„Het is echter heel duidelijk dat het leger nu meer ultraorthodoxen nodig heeft en meer moeite zal doen om hen te dienen”, zegt onderzoeker Malach. En aan die oproep gaven ministers Benny Gantz en Gadi Eisenkot een aantal weken geleden gehoor. Zij riepen op dat heel de samenleving zou moeten dienen in het leger. Ze presenteerden een schets voor de rekrutering van Arabieren en ultraorthodoxe Joden. Gantz zei uit de regering te stappen als de vrijstelling standhoudt.

Sommigen analisten noemen het vervallen van de vrijstelling historisch. Maar hoelang het standhoudt blijft ongewis. „Kampen staan zozeer tegenover elkaar dat dit zelfs tijdens de oorlog reden voor val van het kabinet kan worden”, schrijft Bart Wallet, hoogleraar Joodse studies op X. Journalist Anshel Pfeffer ziet niet zo snel nieuwe verkiezingen komen. „Zelfs als de Haredi-partijen vertrekken, zullen ze niemand anders als premier steunen…Maar Bibi zal verzwakt zijn”, schrijft hij op X.

Vanaf 1 april is het leger in elk geval verplicht ultraorthodoxe jongeren op te roepen. „Vanaf augustus moet dat echt op grote schaal gebeuren”, schrijft Wallet. Daarnaast heeft het hooggerechtshof besloten de financiële steun aan Talmoedscholen, waar ultraorthodoxe Joden studeren, stop te zetten.

„Ik geloof dat we op de lange termijn een toenemend aantal ultraorthodoxen in het leger zullen hebben, ook al zal de meerderheid niet blijven dienen”, zegt Malach. ,,Het leger zou speciale trajecten voor haredim moeten ontwikkelen en meer moeite moeten doen om jongeren die hun tijd niet aan de Torah besteden te motiveren om te dienen.”