,,Ik hoor het steeds vaker om me heen en ook bij mij speelt de gedachte om Israël te verlaten’’, vertelt de van oorsprong Nederlandse Joel (34), die niet met zijn achternaam in de krant wil, tussen de duizenden demonstrerende mede-Israëliërs in Tel Aviv. Hij is niet de enige die de laatste tijd hieraan denkt.

Het aantal Israëliërs dat openstaat voor emigratie, neemt de laatste maanden toe, ziet Ocean Relocation, een bedrijf dat diensten levert aan mensen die willen migreren. Het bedrijf wijst naar de juridische hervormingen van de nieuwe regering. Maandag ging de Knesset akkoord met een wetsvoorstel dat onderdeel is van die hervormingen.

Hoewel premier Benjamin Netanyahu de juridische hervormingen eind maart tijdelijk in de ijskast zette om met de oppositie te onderhandelen, demonstreren vele Israëliërs nog steeds elke zaterdag tegen de plannen van de meest rechtse regering in de geschiedenis van de staat. Tijdens de zogeheten ‘dag van ontwrichting’ staan de straten vol met bezorgde Israëliërs.

‘Democratia’

De demonstranten zien de hervormingen als een aanval op de democratie. Ook Joel kijkt met lede ogen naar een regering die onder andere de macht van het hooggerechtshof wil inperken. De demonstranten scanderen meermaals ‘democratia’, een leus die heel de avond met een harde beat te horen is en duidelijk benadrukt waar het hen om te doen is. Ook het woord ‘busha’, wat schande betekent, wordt gescandeerd in de richting van de regering. Israëlische vlaggen worden gratis uitgedeeld en domineren het straatbeeld op de drukke Kaplanstraat.

Het verzet lijkt massaal: van jong tot oud, alle generaties lopen door elkaar. Toch is dat nog geen reden voor optimisme bij Joel. ,,Ik denk dat het wel helpt om het proces te vertragen. Maar ik ben eigenlijk bang dat ze het er toch doorheen drukken.’’ Hoewel hij zelf niet direct wil vertrekken, staat hij er meer voor open dan zijn vrouw, die meer verbonden is met Israël.

Vooral tijdens de eerste piek van de demonstraties, vier maanden geleden, belden veel Israëliërs het advocatenbureau Decker, Pex & Co. Dat is gespecialiseerd in migratie en behandelt aanvragen voor buitenlandse paspoorten van Israëlische inwoners. ,,Mensen doen dat als een soort plan B, voor als het echt misgaat hier in de toekomst’’, vertelt migratie-advocaat Joshua Pex.

,,We krijgen nog steeds veel verzoeken van mensen die bezorgd zijn’’, zegt Shay Obazanek van Ocean Relocation. Hij noemt onder andere Nederland een populaire bestemming. ,,Mensen zijn op zoek naar zekerheid. Die vinden ze voornamelijk in Europa.’’

Een Teken Van Zwakte

Economische overwegingen, het Israëlisch-Arabische conflict en de macht van het religieuze establishment in het dagelijks leven van de Israëliërs zijn de voornaamste redenen om te emigreren, ziet Uzi Rebhun, demograaf en hoogleraar aan de Hebrew University of Jerusalem. Emigratie van Joodse inwoners wordt ook wel ‘yerida’ genoemd, wat afdaling betekent in het Hebreeuws. De betekenis zegt veel over hoe er naar emigranten gekeken kan worden.

Rebhun benadrukt dat vooral in het verleden emigratie uit Israël werd gezien als een teken van zwakte en als een daad van prioriteit geven aan persoonlijke en materiële ambities boven collectieve toewijding. Tegenwoordig heerst er minder een taboe op, zegt de demograaf. ,,Er is een groter begrip dat Israëliërs, net als mensen in alle andere westerse samenlevingen, zich vrij zouden moeten voelen om te beslissen waar ze willen wonen.’’

Hoewel Noomi van Gelder (61) in haar vriendenkring nooit verwijten kreeg nadat ze was geëmigreerd naar Nederland, ziet ze bij nationalisten wel meer aversie. ,,Nationalisten zouden altijd zeggen: jullie hebben niet gevochten om hier te blijven. En daar zit wel een deel van waarheid in. Mensen die weggaan, hebben het opgegeven.’’

Van Gelder heeft net een vakantievlucht van Tel Aviv naar Amsterdam achter de rug. Vlak voor vertrek ging het luchtalarm af in Tel Aviv. In het vliegtuig kreeg ze bezorgde berichten van familie en vrienden die zij had achtergelaten.

Bijna jaarlijks bestoken Israël en Palestijnse groeperingen elkaar met luchtaanvallen waarbij burgerslachtoffers vallen. Waar Israël met een sterk luchtafweersysteem de schade nog kan beperken, zorgen vooral terroristische aanslagen voor angst. Voor sommigen is dat zelfs reden om het land te verlaten.

Religieuzer

Israël meldt jaarlijks de immigratiecijfers, maar cijfers over emigratie zijn moeilijk te vinden. Alleen data van Israëliërs die langer dan een jaar in het buitenland verblijven, zijn bekend. Op dit moment zijn dat er 600.000.

Een van die Israëliërs in het buitenland is Daniël Schleider (31). Hij en zijn vrouw demonstreerden kort voor hun vertrek mee tegen de juridische hervormingen. Het protest is ook steeds meer gericht tegen de religieuze wetgeving van de regering. ,,Ik denk dat iedereen nu begrijpt dat er een demografisch probleem is in Israël en dat er een oplossing voor gevonden moet worden. Als we doorgaan zoals het nu gaat, denk ik dat het land niet kan blijven bestaan zoals het nu bestaat’’, vertelt Schleider vanuit zijn nieuwe appartement in Barcelona.

In april maakten Schleider en zijn vrouw hun emigratieplan concreet. ,,We wilden een nieuw hoofdstuk beginnen. Mijn werk is gemakkelijker te doen vanuit Europa en de huidige situatie in Israël was niet meer ideaal voor ons.’’ Met pijn in het hart vertrok het stel uit Israël.

Meer Ultraorthodoxen

Demograaf Rebhun verwacht dat de samenstelling van de Joods-Israëlische samenleving zal veranderen in de komende jaren. Schattingen laten zien dat in 2065 de Israëlische samenleving ongeveer voor een derde uit ultraorthodoxen bestaat, omdat deze gemeenschap meer kinderen krijgt dan seculiere Israëliërs. Vandaag de dag hebben zij een grote politieke macht in de Knesset, het parlement van de staat.

Door de mogelijk toenemende macht van de religieuze en orthodoxe partijen vreest Rebhun dat seculiere of traditionele Israëliërs zich minder comfortabel zullen voelen om onder joodse wetten te leven. Dat zou volgens hem ook een reden kunnen zijn om het land te verlaten. En het kan de Israëlische economie verslechteren. Als het aantal ultraorthodoxen – die vaak afzien van betaalde arbeid, maar zich toeleggen op religieuze studie – toeneemt, betekent dit dat er minder mensen werken.

Sommige emigranten zijn voormalige immigranten die zich niet aan Israël hebben kunnen aanpassen. Tegelijk kiezen sommige geboren Israëliërs voor Europa vanwege de toegankelijkheid van werk, studie en leven.

De van oorsprong Nederlandse Joel benadrukt dat zijn financiële situatie er waarschijnlijk op vooruit zou gaan als hij zou kiezen voor remigratie. Zijn baan in de tech-industrie zal beter worden beloond in Nederland. ,,Ik denk dat Israëliërs die het land al wilden verlaten vanwege economische redenen, dat nu sneller gaan doen vanwege de hervormingen.’’