Rik Peeperkorn (65) werkt als vertegenwoordiger van de WHO in de onrustigste gebieden ter wereld. Vanuit Gaza-Stad vertelt hij voor het eerst over zijn spannendste missie tot nu toe. Het voelt alsof hij is beland in een film over de Eerste Wereldoorlog. ,,Zwaargewonden werden met ezelkarretjes binnengebracht.” Een interview over avontuur, angst en doing the right thing.
Drie keer eerder moest Peeperkorn dit gesprek aan zich voorbij laten gaan afgelopen week. Het tekent het drukke leven van de Nederlandse WHO-vertegenwoordiger in de bezette Palestijnse gebieden. Hij maakte lange dagen in onder meer Rafah en Jabalia in Gaza. Zowel het zuiden als noorden omschrijft Peeperkorn als een woestenij. ,,Er is bijna geen huis dat niet is beschadigd of vernield.”
Sinds het begin van de oorlog zet hij zich met zijn teams onvermoeibaar in om medische faciliteiten van cruciale humanitaire hulp te voorzien. Van medicijnen en medische apparatuur tot brandstof, alles wat nodig is om levens te redden.
Daarnaast coördineren zij de evacuatie van kritieke patiënten, begeleiden ze gespecialiseerde medische teams en werken ze samen met zeventig partners om beschadigde ziekenhuizen weer operationeel te krijgen. ,,En deze activiteiten moeten tijdens het staakt-het-vuren zo snel mogelijk uitgebreid worden”, zegt hij, nu er drie weken niet meer is gevochten in Gaza. ,,Dat staakt-het-vuren is echt het beste nieuws.”
Zucht naar avontuur
Peeperkorn trok al heel snel na zijn studie in Nederland de wijde wereld in. ,,Dat is natuurlijk een bewuste keuze geweest. Waar dat vandaan komt? Ik denk vooral vanuit idealisme, maar ook vanuit een zucht naar avontuur, en interesse in andere culturen.”
Sinds 2021 werkt Peeperkorn als WHO-vertegenwoordiger met zijn teams in Gaza, de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem, waar zijn hoofdkantoor staat. Sinds de aanval van Hamas op 7 oktober en de Israëlische vergeldingsoorlog is zijn werk en leven ingrijpend veranderd, en verblijft hij elke twee maanden voor langere tijd in Gaza.
Peeperkorn moest er meteen staan. Al in zijn eerste maanden braken er hevige gevechten uit tussen Israël en Hamas. Maar sinds de oorlog die in oktober 2023 uitbrak is de hectiek van een heel andere orde.
,,Ik heb verschrikkelijke dingen gezien in Afghanistan. Ik heb meegemaakt hoe in Zuidoost-Afrika een heel hevige aidsepidemie om zich heen greep, met vreselijke consequenties. Ik heb in Zambia de vluchtelingen zien aankomen die vanuit Rwanda over het meer naar ons toekwamen. Ik heb best wel het een en ander meegemaakt. Maar het lijden waar wij in Gaza getuigen van waren, heb ik nog nooit gezien.”
,,Natuurlijk vraagt mijn werk ook veel van mijn gezin”, antwoordt Peeperkorn op de vraag hoe zijn familie kijkt naar zijn trips naar Gaza. ,,Maar mijn vrouw en zoon steunen mij en zijn wel wat gewend. Het werken onder druk trekt mij natuurlijk ook aan, anders was ik er al lang geleden mee gestopt.”
Het team van Peeperkorn heeft als motto Do the right thing. ,,Zet dat maar als kop boven het artikel”, zegt Peeperkorn grappend, via een opvallend sterke telefoonverbinding.
Angst voor bombardementen
Wie zegt geen angst te hebben tijdens de oorlog, die liegt, of is niet heel slim, vertelt Peeperkorn. ,,De bombardementen waren soms zo intens. We moesten er maar op vertrouwen dat onze verblijfplaatsen en missies geen doelwit waren.” De WHO werkt nu in Gaza vanuit Deir-al-Balah en Gaza-Stad, nadat eerder in Gaza-Stad en Rafah WHO-kantoren en magazijnen zwaar beschadigd zijn geraakt.
Maar waar Peeperkorn zijn ervaringen nog kan delen, kan één WHO-collega dat niet meer. ,,We zijn haar verloren tijdens een bombardement, ze is met de hele familie gedood. Iedereen hier heeft wel familie, vrienden, buren of kennissen verloren.”
Volgens het door Hamas-gerunde ministerie van Volksgezondheid zijn tijdens de oorlog meer dan 46.000 duizend Palestijnen gedood. Daarnaast zijn er ruim 110.000 gewonden waarvan naar schatting een kwart blijvend letsel heeft. Ten slotte zijn er duizenden nog vermist.
Veerkracht
Peeperkorn omschrijft de gezondheidswerkers in Gaza en de Westoever als kundig en goed opgeleid. ,,Hoewel het gezondheidszorgsysteem door de oorlog op de rand van instorten stond, zorgt de veerkracht van de gezondheidswerkers ervoor dat het systeem nog deels functioneert.”
Peeperkorn voelde zich soms alsof hij in een film over de Eerste Wereldoorlog was terechtgekomen. ,,Zwaargewonden werden met ezelkarretjes binnengebracht. We zagen ziekenhuisjes die normaliter geschikt waren voor veertig bedden, maar waar driehonderd patiënten met verschrikkelijke verwondingen her en der verspreid op allerlei plekken lagen.”
Palestijnse chirurgen vertelden Peeperkorn dat ze vanwege het gebrek aan vasculaire chirurgen vaak amputaties moesten uitvoeren die anders niet nodig zouden zijn. ,,Ze konden niet anders. Dat zijn verschrikkelijke dingen.”
Van bestand naar vrede
De Nederlander zegt dat het te vroeg is om te spreken van de heropbouw van Gaza. ,,Maar we zijn wel bezig met de eerste herstelwerkzaamheden, zogeheten rehabilitatie. En uiteindelijk ook reconstructie op de lange termijn. Voor de reconstructie hebben we goede ingenieurs nodig. Ingenieurs die kunnen inschatten of bepaalde ziekenhuizen hersteld kunnen worden. Voorlopig zijn we heel pragmatisch en op basisniveau bezig. We hebben honderden miljoenen euro’s nodig om de komende jaren aan het vroege herstel te werken.”
Peeperkorn vertelt met trots wat hij samen met zijn teams heeft bereikt. De WHO heeft essentiële medicijnen en medische goederen geleverd voor meer dan 6,5 miljoen behandelingen en ruim negen miljoen liter brandstof aan ziekenhuizen en partners, zes ondervoedingscentra opgezet, een poliocampagne ondersteund, vijftig medische team gecoördineerd en tenslotte meegewerkt aan de evacuatie van 5,5 duizend patiënten vanuit Gaza naar het buitenland. ,,Dat zijn toch best wel indrukwekkende aantallen.”
Hij pleit voor medische evacuaties naar Oost-Jeruzalem en de Westoever. Peeperkorn hoopt dat dit staakt-het-vuren overgaat in een vredesproces. ,,Een roadmap naar een oplossing voor dit langdurige conflict. Dan kom je toch al gauw uit bij een tweestatenoplossing.”
Als WHO-vertegenwoordiger onthoudt hij zich verder van meer opmerkingen over dit gevoelige conflict, aangezien hij het als zijn voornaamste taak ziet om zich te in te zetten voor de gezondheid van de bevolking. Peeperkorn roemt nog eens de veerkracht die hij op iedere straathoek tegenkomt. ,,Het is indrukwekkend om te zien dat families terugkeren om op zoek te gaan naar hun huizen. En hoe ze nu kleine kampementen bouwen op de vloer van een grotendeels vernield huis.”
Richard Peeperkorn
De in Heemstede geboren Rik Peeperkorn (1959) behaalde zijn diploma als arts aan de Universiteit van Amsterdam (1986) en behaalde zijn Master Publieke Gezondheidszorg aan de Johns Hopkins University-School of Public Health (1992). Hij heeft ruim 35 jaar ervaring op het gebied van internationale volksgezondheid en diplomatie en heeft in Europa, Zuid- Azië, Sub-Sahara Afrika en het Midden-Oosten heeft gewerkt. Voordat hij in Jeruzalem WHO-vertegenwoordiger voor de bezette Palestijnse gebieden werd, had hij tussen 2013 en 2021 dezelfde functie in Afghanistan. Eerder werkte hij bij het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken, UNAIDS en Unicef.